U okviru projekta „Edukacijom ka zelenoj ekonomiji“ sprovedeno istraživanje o uticaju klimatskih promjena na ruralne zajednice Rožaja
U okviru projekta „Edukacijom ka zelenoj ekonomiji“, nevladina organizacija Građanska inicijativa mladih, sprovela je istraživanje pod nazivom „Značaj poljoprivrede i uticaj klimatskih promjena na ruralne zajednice opštine Rožaje“.
Istraživanje je obuhvatilo 200 ispitanika iz mjesnih zajednica Seošnica, Donja Lovnica i Lijeva obala Ibra, s ciljem da se identifikuju izazovi u poljoprivredi u kontekstu klimatskih promjena i definišu smjernice za razvoj edukativnih i razvojnih programa.
Metod istraživanja obuhvatio je anonimne terenske ankete, sprovedene uz podršku volontera, predstavnika mjesnih zajednica i opštinske službe za poljoprivredu. Ispitanici su bili pretežno mali poljoprivrednici, žene i mladi iz ruralnih zajednica.
Ključni nalazi istraživanja pokazuju da:
- Demografska struktura učesnika
- Pol: 65% muškaraca i 35% žena.
- Starosne grupe: Najviše ispitanika je između 25–34 godine (27,5%) i 35–44 godine (26%). Najmanje je mladih ispod 25 godina (9,5%).
- Obrazovanje: Najveći broj ima srednje obrazovanje (38%), zatim visoko (24,5%), postdiplomsko (18,5%), osnovno (11%) i bez obrazovanja (8%).
- Zanimanje: Poljoprivrednici čine 39,5%, penzioneri 15,5%, zaposleni van poljoprivrede 17%, studenti 12%, nezaposleni 12,5%, ostalo 3,5%.
- Teritorijalna zastupljenost: Najviše učesnika iz Seošnice (30%), Lijeve obale Ibra (26%), Donje Lovnice (25%), ostalih mjesta 19%.
- Znanje i percepcija klimatskih promjena
- Informisanost: 89% čulo za pojam klimatskih promjena.
- Samoprocjena znanja: 14,5% odlično, 32% dobro, 38% osrednje, 15,5% slabo.
- Uticaj na poljoprivredu: 81% prepoznaje jasan uticaj, 19% ne ili nisu sigurni.
- Uzroci klimatskih promjena: Najčešće prepoznati – sagorijevanje fosilnih goriva (28%), sječa šuma (26%), intenzivna poljoprivreda (24%), zagađenje domaćinstava (18%). Samo 4% ne zna.
- Promjene u posljednjih 5 godina: promjena vremenskih obrazaca (30%), smanjenje prinosa (25%), suše (20%), poplave (15%), bez promjena 10%.
- Poljoprivredne prakse i održivost
- Bavljenje poljoprivredom: 71,5% aktivno, 28,5% ne.
- Vrste djelatnosti: Stočarstvo 35%, ratarstvo 30%, voćarstvo i povrtarstvo u manjem udjelu.
- Iskustvo: Više od 10 godina rada ima 34% ispitanika, 6–10 godina 33%, 1–5 godina 25%, manje od 1 godine 8%.
- Navodnjavanje: 59% ne koristi, 41% koristi.
- Ekološke prakse: 32,5% primjenjuje, 32% djelimično, 35,5% ne primjenjuje.
- Prepreke za održive prakse: Nedostatak znanja (35%), finansija (30%), slaba institucionalna podrška (20%), nepovjerenje (10%), neodređeno (5%).
- Gubici zbog klime: 57,5% već imalo konkretne gubitke u proizvodnji.
- Informacije i edukacija
- Izvori informacija: najčešće TV (25%), internet portali (20%), komšije/prijatelji (20%), društvene mreže (15%), savjetodavne službe (10%), radio (5%), ostalo (5%).
- Učešće u edukacijama: 65% nikada nije učestvovalo u obukama na temu klime i poljoprivrede.
- Zainteresovanost za obuke: 70% želi da se uključi.
- Spremnost na nove metode: 48,5% spremno, 32% djelimično, 19,5% nije spremno.
- Stavovi i spremnost na promjene
- Lokalna reakcija: 72,5% vjeruje da zajedničkim djelovanjem zajednica može smanjiti posljedice klime.
- Promjene u praksi: 51% spremno odmah, 33% uz dodatnu podršku, 16% nije spremno.
- Prijedlozi građana za adaptaciju: edukacije i obuke (30%), finansijska podrška i subvencije (20%), otpornije kulture i pošumljavanje (15%), infrastruktura (12,5%), aktivnija lokalna samouprava (10%), zadrugarstvo (7,5%), bez prijedloga (5%).
- Percepcija uzroka klimatskih promjena pokazuje da građani najčešće navode sagorijevanje fosilnih goriva (28%), sječu šuma (26%) i intenzivnu poljoprivredu (24%), dok 18% prepoznaje zagađenje iz domaćinstava kao faktor.
- Građani kao ključne mjere prilagođavanja predlažu: edukacije i obuke (30%), finansijsku podršku i subvencije (20%), sadnju otpornijih kultura i pošumljavanje (15%), te ulaganja u infrastrukturu, posebno sisteme za navodnjavanje.
Rezultati jasno pokazuju da u Rožajama postoji izražen potencijal za prelazak na održive i klimatski otporne poljoprivredne prakse, ali i potreba za sistemskom podrškom kroz edukaciju, subvencije i jačanje lokalnih kapaciteta.
Projekat „Edukacijom ka zelenoj ekonomiji“ realizuje NVO ”Građanska inicijativa mladih”, a koji je podržan kroz Fond “Akademije od Farme do viljuške”, u okviru regionalnog projekta “Akademija od farme do viljuške za Zeleni Zapadni Balkan – Naša zajednička evropska budućnost”, koji sprovodi Mreža za ruralni razvoj Crne Gore u partnerstvu sa šest nacionalnih mreža za ruralni razvoj sa Zapadnog Balkana, uključujući i Mrežu iz Hrvatske. Projekat finansira Evropska unija, a kofinansira Ministarstvo javne uprave Crne Gore.
