Uticaj prirode na mentalno zdravlje: Prednosti boravka na otvorenom
Savremeni način života sve više udaljava ljude od prirode. Gradovi se šire, tehnologija postaje sastavni dio svakodnevnice, a tempo života je sve brži. S obzirom na to, kontakt s prirodom često se zanemaruje, iako mnogobrojna istraživanja potvrđuju da boravak na otvorenom ima značajan pozitivan uticaj na mentalno zdravlje. Priroda nas smiruje, osnažuje, opušta i pruža osjećaj povezanosti s okruženjem.
Jedan od najpoznatijih efekata boravka u prirodi je sposobnost smanjenja nivoa stresa. Čak i kratka šetnja kroz park može pomoći u smanjenju nivoa kortizola, hormona stresa, koji se oslobađa kada smo pod pritiskom. Kortizol, kada je u konstantno povišenom nivou, može izazvati različite zdravstvene probleme, uključujući povećan rizik od anksioznosti, depresije i drugih mentalnih poremećaja. Priroda, sa svojim smirujućim zvucima, svježim vazduhom i zelenim okruženjem, pomaže nam da se opustimo i odvojimo od svakodnevnih briga.
Pozitivne efekte boravka na otvorenom prepoznaje i medicina kroz koncept „terapije prirodom“. Japanci ovu praksu zovu „šumsko kupanje“ (shinrin-yoku), što označava svjesno i opušteno provođenje vremena u prirodi, slušajući zvuke okruženja i uživajući u mirisu i prizorima šume. Ovakav kontakt s prirodom dovodi do smanjenja krvnog pritiska, usporavanja pulsa i podsticanja osjećaja smirenosti.
Istraživanja su pokazala da boravak u prirodnom okruženju može poboljšati raspoloženje i pomoći u borbi protiv depresije. Kada provedemo određeno vrijeme u prirodi, oslobađaju se hormoni sreće poput serotonina i dopamina, koji poboljšavaju osjećaj zadovoljstva i pozitivnosti. Sunčeva svjetlost takođe igra važnu ulogu, jer podstiče proizvodnju vitamina D, koji je ključan za očuvanje zdravlja kostiju i jačanje imuniteta, ali i za raspoloženje.
Sunčeva svjetlost ima izuzetno pozitivan efekat na osobe koje pate od sezonskog afektivnog poremećaja (SAP), odnosno sezonske depresije koja se javlja tokom zimskih mjeseci kada ima manje prirodnog svjetla. Veza između sunčeve svjetlosti i poboljšanja raspoloženja potvrđena je u brojnim istraživanjima, te su čak i kratke dnevne šetnje, kada god je moguće, odličan način da se popravi raspoloženje.
Priroda može imati izuzetan efekat na našu kreativnost i kognitivne sposobnosti. Studije pokazuju da boravak na otvorenom pomaže ljudima da se bolje fokusiraju, poboljšava memoriju i podstiče kreativno razmišljanje. Prirodni pejzaži djeluju umirujuće na mozak, omogućavajući mu da se odmori od stalnog bombardovanja informacijama koje dolaze iz svakodnevnog života, interneta i društvenih mreža.
Jedan eksperiment je pokazao da su učesnici koji su proveli četiri dana u prirodi imali za 50% bolje rezultate na testovima kreativnosti u poređenju sa onima koji su ostali u urbanom okruženju. Priroda pomaže mozgu da se „restartuje“, vraćajući mu sposobnost da sagleda situacije iz drugačijeg ugla i pronalazi rješenja na inovativan način.
Priroda takođe može biti mjesto za stvaranje i jačanje socijalnih veza. Kada provodimo vrijeme na otvorenom sa porodicom ili prijateljima, stvara se prilika za povezivanje bez ometanja telefona, televizije i drugih distrakcija. Ovo doprinosi jačanju osjećaja pripadnosti i bliskosti sa drugima, što je važno za očuvanje mentalnog zdravlja.
Pored toga, mnogi rekreativni sportovi i aktivnosti na otvorenom, poput planinarenja, biciklizma i kampovanja, pružaju priliku za druženje i stvaranje novih prijateljstava. Ove aktivnosti podstiču fizičku aktivnost i razvijaju osjećaj zajedništva, što doprinosi većem zadovoljstvu životom i poboljšava kvalitet međuljudskih odnosa.
Savremeni način života sve više doprinosi povećanju anksioznosti i poremećaja sna, a priroda se pokazala kao efikasno sredstvo za njihovo ublažavanje. Na primjer, istraživanja pokazuju da provođenje vremena na otvorenom, naročito u večernjim satima, može pomoći u regulaciji cirkadijalnog ritma – biološkog sata koji kontroliše cikluse spavanja i budnosti. Izloženost prirodnom svjetlu tokom dana i potpunom mraku tokom noći pomaže našem tijelu da uskladi unutrašnji ritam, čime se poboljšava kvalitet sna.
Priroda takođe djeluje umirujuće na osobe koje pate od anksioznosti. Zelenilo, šum lišća, žubor vode i svež vazduh imaju terapeutski efekat, smanjujući napetost i nervozu. Istraživanja pokazuju da ljudi koji redovno provode vrijeme u prirodi imaju manji rizik od razvijanja anksioznih poremećaja.
Iako tehnologija omogućava mnoge prednosti, važno je napraviti balans između vremena provedenog pred ekranima i kontakta s prirodom. Tehnološki napredak, iako koristan, često može dovesti do toga da se ljudi osjećaju udaljeno od prirode, zbog čega je važno namjerno provoditi vrijeme vani. Postoje mnoge opcije za integrisanje prirode u svakodnevni život, čak i za one koji žive u urbanim sredinama – od redovnih šetnji po parkovima do bavljenja vrtlarstvom.
Kako uključiti prirodu u svakodnevni život:
- Redovne šetnje u prirodi: Svakodnevne šetnje po parku, plaži ili obližnjem zelenilu jednostavan su način za kontakt s prirodom.
- Vikendi u prirodi: Povremeno izdvajanje vikenda za boravak u prirodi – bilo kroz planinarenje, kampovanje ili vožnju biciklom – doprinosi obnovi energije i osnažuje mentalno zdravlje.
- Vrtlarstvo: Čak i mala bašta ili nekoliko biljaka u domu može stvoriti osjećaj povezanosti s prirodom i doprinijeti smirenosti.
- Fizičke aktivnosti na otvorenom: Bavljenje sportovima kao što su trčanje, vožnja bicikla ili joga na otvorenom pružaju dodatne benefite u kombinaciji sa vježbanjem.
- Smanjenje vremena pred ekranom: Postavljanje granica kada je riječ o korišćenju tehnologije doprinosi većem vremenu provedenom na otvorenom i jačanju veze s prirodom.ž
Boravak u prirodi nudi brojne prednosti za mentalno zdravlje – od smanjenja stresa i anksioznosti, preko poboljšanja raspoloženja i kognitivnih funkcija, do jačanja socijalnih veza. Savremeni način života često nas udaljava od prirodnog okruženja, ali namjerno provođenje vremena u prirodi može pomoći u očuvanju mentalnog zdravlja i poboljšanju kvaliteta života. Priroda nije samo izvor fizičkog zdravlja već i balans za dušu, koja se kroz kontakt s prirodom vraća svojoj suštini i postiže unutrašnji mir.
„Ovaj medijski sadržaj kreiran je kroz finansijsku podršku Ministarstva kulture i medija iz Fonda za podsticanje plurarizma i raznovrsnosti medija.“
